(10 votes, average: 125,00 out of 5)

Loading...

“Донъя – бишек тирбәткән әсә ҡулында” – Өфөлә үткән V Бөтә Рәсәй әсәләр форумы башынан аҙағына тиклем ошо фекер менән һуғарылғайны. “Әсәй” хәйриә фондтары халыҡ-ара йәмәғәт ойошмаһы тәҡдиме буйынса Башҡортостан Республикаһы Президенты һәм Хөкүмәте етәкселегендә ойошторолған был йыйында илдең 44 төбәгенән, шулай уҡ ҡала-райондарыбыҙҙан 550-ләп вәкил – сәйәсмәндәр, ғаилә мәсьәләләре менән шөғөлләнеүсе дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәрҙәре, ғалимдар һәм, әлбиттә, абруйлы гүзәл заттар ҡатнашты.
Тантананы асып, Президенты­быҙ Рөстәм Зәки улы Хәмитов ғәйәт ҙур илебеҙҙең төр­лө төбәктәренән килгән һоҡланғыс әсә­ләрҙе сәләмләүе уңайынан шат булыуын белдерҙе. Ул, Башҡортостанда әсәлекте, балалыҡ­ты, ғаиләне яҡлау буйынса өлгәшел­гән ҡаҙаныштар ха­ҡында бәйән итеп, күп балалы ғаилә­ләрҙең беҙҙә иғтибар үҙәгендә булыуын һыҙыҡ өҫтөнә алды. Республикала 34 меңдән ашыу ишле ғаилә йәшәй. Йыл һайын уларға тәғәйенләп 600 мил­лион һумдан ашыу аҡса йүнәлтелә. Рә­сәй Федерацияһы кимәлендә күрһә­телгән дәүләт ҡурсалауы­на өҫ­тәп, бындай ғаиләләр йәнә ундан артыҡ төр пособиеға, башҡа яр­ҙамға иҫәп тота ала. Күптән түгел ҙур ғаилә­ләргә, шулай уҡ инвалид бала тәрбиә­ләүселәргә йорт һалыу өсөн бушлай ер алыу хо­ҡуғын биргән закон ҡабул ителде.
Саҡ ҡына алғараҡ китеп, тантана аҙағында Иглин районынан ете балалы Максимовтарҙың Президент ҡулынан өс миллион һумдан ҡиммә­терәк суммаға торлаҡ сертификатын алыуын әйтеп үтәйек. Улар – бындай бәхеткә эйә етмеш беренсе ғаилә. Ә Ейәнсура районында йәшәүсе Тимербулатовтар (улар ун бер бала үҫтерә, етәүһе тәр­биәгә алынған) микроавтобус асҡысы алып ҡыуанды. Бөгөнгө көндә туғыҙ һәм унан күберәк бала үҫтереүсе 64 ғаиләгә ГАЗель машиналары тапшырылған.
Проблемаларҙың да етерлек булыуын белдереп, Республика башлы­ғы уларға айырым-айырым туҡталды: “Бөгөн республикала илле меңдән ашыу сабый, урын юҡлыҡтан, баҡсаға йөрөмәй. Тимәк, шунса әсә эшкә сы­ға алмай. Беҙ алдағы өс йылда баҡсаларҙа егерме биш мең урын булдырыуҙы күҙ уңында тотҡан программа ҡабул иттек”, – тине Рөстәм Зәки улы. Ул шулай уҡ балаларҙың ялын ойоштороу, уларҙы спортҡа ылыҡтырыуҙың үтә мөһим булыуын билдә­ләне.
Республика етәксеһе әсәләр сә­ләмәтлеге хаҡында ла борсолоп һөй­ләне: “23 мең ҡатын-ҡыҙ санитария-гигиена талаптарына яуап бирмәгән шарттарҙа эшләй. Был әсәләрҙең ге­нә түгел, тыуасаҡ балаларҙың һаулы­ғына ла кире йоғонто яһай. Эшләп йөрөүсе һәр етенсе ҡатын ҡарынындағы бәпесен юғалта, йөҙ әсәнең ун бише ауыр сирле бала таба. Был мәсьәләләр кисекмәҫтән хәл итеүҙе көтә”, – тине ул.
Гүзәл заттарҙың 20 процентының әсә булыу бәхетенән мәхрүмлеге лә бик хафаландыра. Ике мең пар бала һөйөү шатлығын татыу өсөн экстракорпораль аталандырыу процедура­һына сиратта тора. Быйыл уларға яр­ҙам йөҙөнән был ҡиммәтле процедураны үткәреүгә республика бюджеты­нан ун ике миллион һумдан ашыу аҡ­са бүленгән, киләһе йылда был сумма икеләтә артасаҡ тип көтөлә.
Шулай уҡ яҡлауға бөтәһенән дә нығыраҡ мохтаж инвалид балаларға, ата-әсә ҡарауынан мәхрүм социаль етемдәргә лә иғтибарҙы арттырыу талап ителә. Уллыҡҡа (ҡыҙлыҡҡа) алыуҙы дәртләндереү маҡсатында республикала бындай ғаиләләргә әсәлек капиталы күләмендә бер тап­ҡыр бирелә торған пособие түләүҙе күҙҙә тотҡан закон ҡабул ителде. Быйыл ата-әсә ҡарауынан мәхрүм 300 баланы торлаҡ менән тәьмин итеү ҡаралғайны, өҫтә­мә мөмкинлек­тәр табып, 300 түгел, 600 етемде фатирлы итеү республика етәк­селегенә үҙе бер мәр­тәбә түгелме ни?!
Бер һүҙ менән әйткәндә, Башҡортостанда әсәлекте, балалыҡты, ғаилә­не яҡлау дәүләт сәйәсәтенең мөһим өлөшө булып тора.
Форумда иҫ киткес йылы, шул уҡ ваҡытта ифрат эшлекле мөхит танта­на итте. Уның эшендә ҡайһы бер өл­кәләр башлыҡтарының ҡатындары ҡатнашыуы – Рәсәйҙә ғаилә институ­тын нығытыуға ысын-ысындан иғтибар бирелә башлауына дәлил. Баш­ҡортостан Республикаһы Прези­ден­тының тормош юлдашы Гөлшат Ғәфүр ҡыҙы Хәмитова, йыйындың төп йүнә­лештәрен билдәләп, уның фай­ҙалы һәм юғары кимәлдә үтеүенә ҙур булышлыҡ күрһәтте. Ул “Мәрхәмәт” хәйриә-мәғариф фондының попечителдәр советын етәкләүе менән дә рес­публикала балалыҡты яҡлаусы, күп изге башланғыстарға нигеҙ һалыусы шә­хес булараҡ танылыу яулай бара.
Киләсәк – әсәләр ҡулында
Йыйындағы сығыштар статистика мәғлүмәттәренә, рәсми һандарға ғы­на ҡоролмайынса, күңел кисереш­тәре менән дә һуғарылғайны. Сөнки күтәрелгән бөтә проблемалар уларҙы йөрәге аша үткәргән ҡатын-ҡыҙ ҡарашынан сығып баһаланды. Рәсәй Федерацияһы Йәмәғәт палатаһының социаль мәсьәләләр һәм демография сәйәсәте комиссияһы рәйесе, Рәсәй Президенты ҡарамағындағы өҫтөн­лөклө милли проекттарҙы тормошҡа ашырыу һәм демография сәйәсәте буйынса комиссия ағзаһы Елена Николаеваның телмәрендәге фекерҙәр һәр әсәнең уйҙарына ауаздаш булып яңғырағандыр.
– Ғаилә менән дәүләт милли бурыстарҙы хәл итеүҙә партнерҙар бул­ғанда ғына демография сәйәсәте алға китәсәк, – тине ул. Елена Леонидов­наның ялҡынлы сығышында, үҙе белдереүенсә, РФ Йәмәғәт палатаһы­ның, РФ Федераль Йыйылышы Дәүләт Думаһының, ҙур йәмәғәт ойошмаларының, ғаилә мәсьәләләренә битараф булмаған күп кешеләрҙең берҙәм хеҙ­мәте сағылыш тапҡан.
Ул килтергән һандар һәммәһен дә һиҫкәнергә мәжбүр итте: бөгөн бала тәрбиәләүсе ғаиләләрҙең өстән бер өлөшө, йән башына йәшәү мини­му­мынан түбән табыш алып, осон осҡа ялғап ғүмер итергә мәжбүр. Ике балалы ғаиләләрҙең яртыһы, өс балалыларҙың өстән ике өлөшө ярлылыҡта йәшәй. Ә һәр бишенсе бала насар торлаҡ шарттарында көн итә. Күп ата-әсәләр, тулы көн эшләп тә, ғаиләһенә лайыҡлы тормош тәьмин итә алмай. Һуңғы осорҙа фәҡирерәк йәшәүсе ата-әсәнән баланы тартып алыу хә­л­дәре осрай башланы. Ундай мәғ­лү­мәттәрҙән һуң эҙмә-эҙлекле, төплө ғаилә сәйәсәтенең ни тиклем кәрәк булыуын иҫбатлап тороу артыҡ.
Ул шулай уҡ әсәлек капиталын файҙаланыуҙың мөмкинлектәрен ки­ңәйтеү мөһимлегенә лә туҡталды. Бәлки, ғаиләләргә ул аҡсаны һаҡлар­ға ғына түгел, арттырырға ла булышлыҡ итергә кәрәктер? Игеҙәктәр тыу­ғанда, аҡсаның бер бала өсөн генә бирелеүе лә күптәрҙе аптырашта ҡалдыра. Ҡыҫҡаһы, әсәлек капиталын түләүҙе ныҡлы камиллаштырыу талап ителә.
Киләсәк – әсәләр ҡулында
Күп балалы ғаиләләр хаҡында федераль закон ҡабул итеү зарурлығына баҫым яһап, ул, ишле ғаилә – фәҡирлеккә илтеүсе юл түгел, ә урта синыф нигеҙе булырға тейеш, тине. Был иһә бөгөн күмәк бала табырға йөрьәт итеүҙең фиҙакәрлек булыуын дәүләт танығанда ғына мөмкин. Өйҙә өс һәм унан күберәк бала тәрбиәләүсе ата-әсәнең береһенә социаль хеҙмәткәр булараҡ эш хаҡы түләү, юғары, махсус урта уҡыу йорттарына уҡырға ингәндә уларҙың балаларына бюджет урындары бүлеү, мәктәпкә әҙерләгәндә, һәр уҡыусыны күҙҙә тотоп, аҡсалата ярҙам күрһәтеү мотлаҡ, тине ул.
Елена Леонидовна балаларҙың 30 проценты тулы булмаған ғаи­ләләрҙә үҫеүен һәм илдә уларға алимент буйынса бурыстың ун миллиард һумға етеүен билдәләне. “Шул балаларҙы яҡлау өсөн бөгөн дәүләт алимент фонды булдырыу зарур”, – тигән тәҡ­диме ҙур хуплау менән ҡаршы алынды. Эйе, сабыйы менән аҡсаһыҙ ултырыусы йәш әсәне дәү­ләт яҡламай, кем яҡлаһын? Фонд эше, алимент күсереүҙән ситләшеүсе атайҙың бурысын түләп, аҙаҡ был аҡсаны унан ҡайтарып алыуҙан торорға тейеш. Ундай фондтар бала мәнфәғәте ҡай­ғыртылған байтаҡ ил­дәрҙә уңышлы эшләп килә.
Киләсәк – әсәләр ҡулында
Артабан йыйын эше “Йәш ғаилә – Рәсәйҙең сәскә атыу нигеҙе”, “Тәр­биәгә алған ғаилә – йылы йорт”, “Эш­ләүсе әсәләрҙе социаль яҡлау”, “Әсә һәм бала һаулығын нығытыуҙа яңы технологиялар”, “Ауыр тормош хәлен­дәге ғаиләләр менән эшләүҙә ведомство-ара бәйләнеш” тигән түңә­рәк өҫтәлдәр артында дауам итте.
“Ғаиләне, әсәлекте һәм балалыҡ­ты һаҡлау өлкәһендә ҡануниәтте камиллаштырыу” тип аталған түңәрәк өҫтәлде Башҡортостан Республикаһы Дәүләт Йыйылышы – Ҡоролтай Рәйесе урынбаҫары Лилиә Ғүмәрова алып барҙы. Йәнле фекер алышыу барышында һуңғы йылдарҙа ғаиләне ҡурсалау буйынса федераль кимәлдә лә, төбәктәрҙә лә ҙур эштәр башҡа­ры­лыуы билдәләнде. Әммә был тәң­гәл­дәге закондарҙы камиллаштырыу, тә­рәнәйтеү кәрәклеге көн кеүек асыҡ.
Түңәрәк өҫтәлдә бөтә Рәсәй Федерацияһы территорияһында ғаиләне яҡлауҙың берҙәм социаль стандарттарын индереү тураһында етди һүҙ булды. Бала тәрбиәләүсе ғаиләләр алған ярҙам төбәктең иҡтисади мөм­кинлегенә генә бәйле булырға тейеш түгел, был үҙе үк ғәҙелһеҙлек тыуҙы­ра, балалар, ҡайҙа йәшәүҙәренә ҡара­маҫтан, барыһы ла тиң, тип белдерелде.
Киләсәк – әсәләр ҡулында
Хеҙмәт пенсиялары тураһындағы Федераль Законды яңынан ҡарап, өс һәм унан күберәк бала үҫтергән әсә­ләргә, ун биш йыл дөйөм стажы бул­ғанда, илле йәштән пенсияға сы­ғыу хо­ҡуғын биреү, ә биш балалы әсәләр­ҙең бала бағыу осорон эш стажы тип таныу зарур, тине әңгәмәлә ҡатнашыу­сылар. Илдең Ғаилә кодексына өҫтә­мәләр индереп, күп балалы ғаилә ста­тусын билдәләргә лә кә­рәк. Юғиһә бер төбәктә өс балалы ғаилә ишле тип һаналһа, икенсеһендә – биш бала үҫтереүселәр. Сабыйын ҡарау буйын­са әсәгә айлыҡ пособие түләү осорон йәш ярымдан өс йәшкә тиклем артты­рыу, шулай уҡ бала пособиеһын йә­шәү минимумынан кәм булмаған ки­мәлдә бил­дәләү мотлаҡ. Ата-әсә айырылышҡан хәлдә бала мәнфәғәтен яҡлау ҙа хоҡуҡи яҡтан нығытылырға тейеш. Телгә алынған мөһим тәҡдим­дәр тормошҡа ашыр, киләсәктә әсә­лекте яҡлар, тип ышан­ғы килә.
Уртаға һалып тикшерелгән бөтә был фекерҙәр форум ҡарарҙары нигеҙенә ятты, улар закондар итеп сыға­рыу өсөн Рәсәй Федерацияһы Феде­раль Йыйылышы Дәүләт Думаһына тәҡдим ителәсәк.
… Форум тамам. Ҡунаҡтар респуб­ликабыҙ ҡунаҡсыллығына хайран булып таралышты. Йыйын барыһынан бигерәк уларҙың иҫендә ойоштороу кимәленең юғарылығы менән ҡалғандыр. Ошо рәүешле сараларҙа ҡат-ҡат тикшерелеп килгән мәсьәлә­ләр тап беҙҙә, Башҡортостанда, ҡәт­ғи, аныҡ төҫ алып, ил киләсәген ҡай­ғыртыусы әсәләр талабы булып яңғы­раны. Сы­ғыштарҙы тыңлағанда, күп­тәр­ҙең кү­ҙендә йәш тамсыһы күренде – улар, берҙән, тәрән ихласлыҡтан тәь­ҫир­ләнһә, икенсе яҡтан, проблемаларҙың ҡайһыһын алһаң да, туранан-тура әсә­ләргә ҡағыла бит.
Киләсәк – әсәләр ҡулында
Ҡорҙа ҡатнашыусылар Башҡортостандың ғаиләне яҡлау буйынса тотороҡло сәйәсәтен юғары баһаланы, күп балалы ғаиләләргә ярҙам буйынса ҡабатланмаҫ тәжрибәне, шулай уҡ бәпес көткән әсәләрҙең һаулы­ғын алдынғы технология – интернет-система ярҙамында күҙәтеүҙе бөтә илдә таратыу кәрәклегенә ба­ҫым яһаны. Ҡунаҡтарҙа ауыр хәлдә ҡалған ғаилә­ләргә ярҙам күрһәтеү, барыр ере булмаған, яҙмыштарының иң ҡатмарлы осорон кисереүсе әсә­ләрҙе һыйындырған “Изгелек” үҙәге эше лә ҙур ҡыҙыҡһыныу уятты. Йыйын йом­ғаҡ­тары буйынса илдә ғаилә сәйәсә­тен бойомға ашырыу өсөн яуаплы федераль орган – Ғаилә, әсәлек, аталыҡ һәм балалыҡ эштәре буйынса хеҙмәт ойоштороу бурысы ҡуйылды.
“Әсәһе яратҡан баланың ғына хыялдары тормошҡа аша. Ғаиләнең, әсәнең абруйын күтәрмәй тороп, әллә күпме миллиард һумдар һалыу ҙа һө­ҙөмтә бирмәйәсәк” – ул көндә яң­ғы­раған ошо һүҙҙәр шаңдау булып юғары тарафҡа барып етер һәм бишек тир­бәтеүсе әсә өмөттәре аҡланыр, тип ышанабыҙ. Сөнки ул тирбәт­кән бишек­тә – илебеҙ киләсәге.

Альмира КИРӘЕВА.
Александр ДАНИЛОВ,
Альберт ЗАЋИРОВ фотолары.